Eski Türkçe’de bozkurt’a, “kök böri” (veya “börü”) adı verilirdi. buradaki “böri” (ya da “börü”) sözcüğü “kurt” anlamına gelirken, “kök” de bugünkü “gök” sözcüğünün eski söyleniş biçimidir. fakat kök (gök) kelimesi mavi rengi tasvir etmek veya gökyüzünden bahsetmek için değil, “ulu” anlamında kullanılır. mesela “kök tengri”, “ulu tanrı” anlamına gelir.
Türk destanları arasında, milli motifler bakımından özellikle dikkat çekenler şunlardır:
- Oğuz destanı.
- Bozkurt destanı.
- Ergenekon destanı.
- Göç destanı.
Bu dört destandaki ortak ve temel motif, bozkurt’tur. Oğuz destanı’nda, seferleri sırasında Oğuz Kağan’a bozkurt yol gösterip kılavuzluk yapmış, Oğuz Kağan’ın orduları bu sayede zaferler kazanmıştır.
Bozkurt destanı’nda, ayakları ve kolları kesilip ölüme terk edilen bir oğlan çocuğunu dişi bir kurt iyileştirip beslemiş; düşman askerlerinin genci öldürmek istemesi üzerine de Altay Dağları’na kaçırıp kurtarmıştır. Daha sonra dişi kurt, bu çocuktan gebe kalarak 10 oğlan doğurmuştur. Bu oğlanların büyüyüp çoğalması ile, Türk soyu eriyip gitmekten kurtulmuştur. Hükümdar olan Aşına, bozkurt’un anısını unutmadığını göstermek için, çadırının önüne kurt başlı bir bayrak dikmiştir.
Ergenekon destanı’nda ise, bozkurt, demir dağı eritip çıkan Türklere yol göstermiştir. Ergenekon’dan çıktıktan sonra, Türklerin ilk hükümdarı börte-çine (boz-kurt) adını almıştır. Göç destanı’nda, ana yurtlarından ayrılmak zorunda kalan Türklere, bir bozkurt yol göstermiştir.
Bu destanlarda, bozkurt’un şu nitelikleri ortaya çıkmaktadır:
- Soyun devamını sağlamak.
- Türklere kılavuzluk etmek.
- Türkleri felaketlerden kurtarmak.
Kurt, Türk efsanelerinde merkezi bir konumdadır. Göktürk kağan sülalesi olan aşına ailesinin atası bir dişi kurt idi. Gök türk kağanları, atalarının anısına saygı olarak, otağlarının önüne altından kurt başlı bir tuğ dikerlerdi. böylece kurt başlı sancak, Türklerde kağanlık (hakanlık) alameti olmuştur.
Ancak bu gelenek yalnızca Göktürklere özgü olmayıp, kökeni Asya Hun Türklerine ve Türklerin eski atalarına değin gider. m.ö.’ki Asya Hunları’nda ve hatta o çağlarda Batı Türkistan’da yaşayan U-Sun (wu-sun) Türkleri’nde, tıpkı bildiğimiz Bozkurt Destanı’nda olduğu gibi, kurttan türeme efsanesi ve dişi kurdun verdiği süt ile beslenme inancı yaşıyordu.
Aynı efsane Tabgaç Türklerinde de vardı; Tabgaç ülkesinde “kurt dağları”, “kurt ırmakları” bulunmaktaydı. Uygur Türklerinin kökenlerine ilişkin bir efsane de onları kurda bağlıyordu (Uygur Kağanlığı, Göktürk Kağanlığı’nı takiben kurulan bir Türk devleti olup, onun devamıdır).
Opmerkingen